پنج درس درباره‌ی تئوری روانکاوی ژاک لاکان


Five Lessons on the Psychoanalytic Theory of Jacques Lacan

  • خوان‌داوید ناسیو

  • Juan-David Nasio

  • هادی یوسفی، کیوان آذری

  • روشنگاه

درباره کتاب:

این کتاب از 5 درس تحت عناوین ناخودآگاه و ژوئیسانس، وجودناخودآگاه، مفمهوم ابژه، فانتزی و بدن تشکیل شده است و در انتها شاهد یک پیوست از مفهوم سوژه ناخودآگاه و یادداشت‌ها هستیم. این کتاب در سال 1992 منتشر شده است و تمامی این درس‌ها از سخنرانی در سمینارها یا مصاحبه‌ها استخراج شده‌اند از این رو تلاش شده است تا به سبک شفاهی نازیو وفادار باقی بماند.

در مقدمه مترجمان کتاب می‌خوانیم: «دکتر نازیو برای سی و چند سالی روانکاو حرفه‌ای بوده است و امروزه به یکی از روانکاوان پیشتاز لاکانی در پاریس تبدیل شده است. علاوه بر این او مجموعه کتاب‌های تأثیرگذاری درباره کار لاکان ارائه کرده است. وجه تمایز متون نازیو کیفیت فوق‌العاده صریح و سبک آموزشی آنها است که از پراکتیس بالینی فراوان وی ناشی می‌شود. پنج درس درباره تنوری روانکاوی ژاک لاکان ارزش خاصی در برجسته کردن ارتباط و نقش تئوری لاکانی در درمان روانکاوانه دارد. در حقیقت نازيو ادعا می‌کند که تئوری درمان را به معنای دقیق کلمه تحت تأثیر قرار می‌دهد. باوجود اینکه آثار لاکان اغلب بیش از حد روشنفکرانه قلمداد می‌شوند و تصور می‌شود که ارزش عملی اندکی برای درمان دارند، نازيو اهمیت بالینی و عملی تئوری لاکان را حتی در سخت‌ترین و مهم‌ترین لحظاتش به طرزی شیوا شرح می‌دهد. پنج درس درباره تئوری روانکاوی ژاک لاکان شرح و بسط‌های موشکافانه تئوریک را با دیدگاه پراتیک ترکیب می‌کند: متن علاوه بر نشان دادن پیشرفت مفهومی اصیل در تنوری روانکاوی لاكان، تأثیرات تئوری روانکاوی روی شنوندگی و کار روانکاو را نیز توضیح می‌دهد.»

در «پیشگفتار» این کتاب نیز آمده است: «صفحات پیش رو به هیچ وجه قصد جامعیت با گفتن حقیقت درباره کار لاكان را ندارند. از نظر من این درسها دو ستون اصلی و تشکیل دهنده تئوری لاکان را ارائه می‌کنند، ناخودآگاه و ژوئیسانس، همچنین مفاهیمی که از آنها مشتق می‌شوند. مجبورم جنبه‌های بی‌شماری از کار لاكان را کنار بگذارم تا بتوانم روی این مفاهیم تمرکز کنم، مفاهیمی که منطق تلویحی موجود در اندیشه لاکان را به بهترین شکل برای من آشکار می‌سازند. بنابراین می‌شود گفت این لاكان «من» است که در صفحات این کتاب معرفی می‌شود. تصویری که از لاکان بازتاب می‌یابد تصویر یک مرد، تصویر نوشته‌هایش یا تصویر سبکش نیست بلکه تصویر منطق و طرحواره اساسی اندیشه اوست که مرا در کار با بیمارانم راهنمایی می‌کند. بهترین درسی که از لاکان آموخته‌ام همین آزادی درگیر شدن با نویسنده تا سر حد باز آفرینی او است.»

در فصل اول این کتاب تحت عنوان «ناخودآگاه و ژوئیسانس» نیز آمده است: «من دو مورد از اصول بنیادین تئوری روانکاوی ژاک لاکان را انتخاب کرده‌ام تا به شما ارائه کنم، یک اصل با ناخودآگاه و اصل دیگر با ژوئیسانس مرتبط است. اولین اصل بیان می‌کند: ناخودآگاه همانند زبان ساختار یافته است و دومین اصل بیان می‌کند: «رابطه جنسی وجود ندارد». مایلم اعلام کنم که این دو اصل ستون‌هایی هستند که از نظام تئوریک روانکاوی حمایت می‌کنند، فرضیه‌هایی که همه چیز از آنها سرچشمه می‌گیرد و همه چیز به آنها بازمی‌گردد و این فرضیه‌ها برای روانکاو اصولی اخلاقی پایه‌ریزی می‌کنند. در واقع اگر روانکاوان این پیش فرض‌ها را قبول داشته باشند و آنها را در پراکتیسشان به بوته آزمایش بگذارند شنوندگیشان به‌طور منحصر به فردی دگرگون خواهد شد. برای جهت دادن به خودم از یک مفهوم استفاده خواهم کرد، مفهوم سمپتوم، مفهومی که ابتدا ما را به اصل مرتبط با ناخودآگاه و سپس به اصل مرتبط با ژوئيسانس هدایت خواهد کرد.

فعلا بیایید سه گانه: سمپتوم، ناخودآگاه و ژولیسانس را بپذیریم و بلافاصله این سؤال را مطرح کنیم: سمپتوم برای ما چه معنایی دارد؟ به بیان دقیق سمپتوم در روانکاوی یک رخداد است؛ یکی از اشکالی که تجربه در قالب آن رخ می‌دهد. تمام تجربه‌های روانکاوانه سمپتوم نیستند اما هر سمپتومی که در طول درمان آشکار می‌شود یک تجربه روانکاوانه است. تجربه پدیده‌ای به موقع است، لحظه منحصر به‌فرد باشکوهی که مسیر روانکاوی را مشخص و تعریف می‌کند. تجربه مجموعه‌ای از لحظاتی است که روانکاو پیش بینی می‌کند، لحظاتی زودگذر و تقریبا ایده‌آل، لحظاتی که به اندازه نقاط هندسی ایده‌آل هستند.»